سرطان حالب و لگنچه کلیه: علائم، تشخیص و درمان

هدف از این مقاله، افزایش آگاهی عمومی با بررسی جامع این نوع سرطان و ارائه اطلاعات لازم برای شناخت و درمان و کمک به بیماران و پزشکان در مدیریت بهتر بیماری است.

علل و عوامل خطر

سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) عوامل خطر متعددی دارد که برخی از آن‌ها قابل کنترل و برخی غیرقابل کنترل هستند. مهم‌ترین عامل خطر، سیگار کشیدن است که به تنهایی ‌می‌تواند احتمال ابتلا به این سرطان را چندین برابر کند.

مواد شیمیایی موجود در دود سیگار به مجاری ادراری آسیب ‌می‌زنند و باعث تغییرات سرطانی در سلول‌های پوششی حالب و لگنچه کلیه ‌می‌شوند.

سن نیز یکی دیگر از عوامل مهم است؛ بیشترین موارد ابتلا به این سرطان در افراد بالای ۷۰ سال مشاهده ‌می‌شود.

این موضوع به تغییرات سلولی ناشی از پیری و کاهش توانایی بدن در ترمیم آسیب‌های سلولی مرتبط است.

عوامل ژنتیکی نیز نقش مهمی در ابتلا به UTUC دارند. افراد دارای سندرم ارثی لینچ، که یک اختلال ژنتیکی نادر است، بیشتر در معرض خطر برای ابتلا به این نوع سرطان هستند

سندرم لینچ باعث ‌می‌شود که بدن به طور طبیعی نتواند DNA آسیب دیده را ترمیم کند، که این امر ‌می‌تواند منجر به تشکیل سلول‌های سرطانی شود.

علاوه بر این، سابقه خانوادگی سرطان‌های مجاری ادراری نیز ‌می‌تواند خطر ابتلا را افزایش دهد.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی، مانند آمین‌های آروماتیک و برخی از رنگ‌ها، نیز ‌می‌تواند خطر ابتلا به UTUC را افزایش دهد.

افرادی که در صنایع مرتبط با این مواد کار ‌می‌کنند باید از اقدامات حفاظتی مناسب استفاده کنند تا از تماس مستقیم با این مواد جلوگیری شود.

استفاده از برخی داروها و درمان‌های پزشکی نیز ‌می‌تواند خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهد.

برای مثال، مصرف طولانی مدت برخی مسکن‌ها یا داروهای ضدالتهابی ‌می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و خطر ابتلا به سرطان حالب و لگنچه کلیه را افزایش دهد.

در نهایت، پیشگیری از عوامل خطر و انجام معاینات منظم به ویژه برای افراد دارای سابقه خانوادگی یا سندرم لینچ ‌می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به UTUC کمک کند.

تغییر سبک زندگی مانند ترک سیگار، استفاده از تجهیزات حفاظتی در محیط‌های صنعتی، و مدیریت صحیح بیماری‌های مزمن نیز ‌می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از این نوع سرطان داشته باشد.

علائم

علائم سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) ممکن است در مراحل اولیه نامحسوس باشند و به راحتی نادیده گرفته شوند.

بسیاری از افراد مبتلا به این نوع سرطان در ابتدا هیچ علائمی ندارند و اغلب بیماری آن‌ها به طور اتفاقی در حین انجام آزمایشات پزشکی برای مشکلات دیگر تشخیص داده ‌می‌شود. شایع‌ترین علامت، وجود خون در ادرار (هماچوری) است.

این خون ممکن است به صورت میکروسکوپی دیده شود، یعنی تنها در زیر میکروسکوپ قابل تشخیص باشد، یا به صورت واضح در ادرار مشاهده شود که به آن هماچوری ماکروسکوپیک ‌می‌گویند.

دیگر علامت شایع، درد طولانی مدت در پهلو است که ناشی از انسداد جزئی یا کامل حالب توسط تومور ‌می‌باشد.

این درد ممکن است به صورت درد مبهم و مداوم در ناحیه پهلو یا پشت ظاهر شود و شدت آن با توجه به میزان انسداد و پیشرفت بیماری متفاوت باشد.

در موارد پیشرفته‌تر، فرد ممکن است دچار کاهش وزن بدون دلیل، بی اشتهایی و تعریق شبانه شود. این علائم عمومی‌تر بوده و ‌می‌توانند نشانه ای از گسترش سرطان به سایر نقاط بدن باشند.

انواع تومور

سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) به دو نوع اصلی تقسیم ‌می‌شود:

تومور با درجه پایین‌ (Low-grade UTUC)

تومورهای با درجه پایین معمولاً کمتر تهاجمی هستند و احتمال کمتری برای گسترش به عمق کلیه یا سایر نقاط بدن دارند.

این نوع تومورها رشد آهسته‌تری دارند و معمولاً با درمان‌های جراحی یا دارویی موضعی قابل کنترل هستند.

با این حال، حتی پس از درمان موفق، احتمال عود این تومورها بالا است، بنابراین نیاز به پیگیری و معاینات منظم پس از درمان وجود دارد.

تومور با درجه بالا‌ (High-grade UTUC)

تومورهای با درجه بالا بسیار تهاجمی‌تر هستند و احتمال بیشتری دارند که به بافت‌های عمقی کلیه یا سایر ارگان‌های مجاور و نقاط دوردست بدن گسترش یابند.

این نوع تومورها نیاز به درمان‌های شدیدتر و گسترده‌تری دارند که ممکن است شامل جراحی‌های گسترده‌تر، شیمی درمانی و در برخی موارد رادیوتراپی باشد.

با توجه به ماهیت تهاجمی این تومورها، پیش آگهی بیماران با تومورهای با درجه بالا معمولاً بدتر از بیماران با تومورهای با درجه پایین است.

میزان عود سرطان

میزان عود سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) حتی پس از درمان موفقیت آمیز بسیار بالا است. این بدان معناست که بیماران باید به طور منظم تحت نظارت پزشکی قرار گیرند تا در صورت بازگشت سرطان، به موقع تشخیص داده و درمان شوند.

برای تومورهای با درجه پایین، اگرچه میزان عود کمتر از تومورهای با درجه بالا است، اما همچنان نیاز به معاینات دوره ای وجود دارد.

این معاینات شامل آزمایشات تصویربرداری مانند سی تی اسکن و آزمایشات ادرار ‌می‌باشند.

بیماران با تومورهای با درجه بالا نیاز به نظارت دقیق‌تر و مکرر دارند. این نظارت شامل سی تی اسکن‌های دوره ای، آزمایشات خون و ادرار، و در برخی موارد سیستوسکوپی برای بررسی مثانه ‌می‌باشد.

پیگیری منظم و دقیق ‌می‌تواند به تشخیص زودهنگام عود سرطان کمک کند و شانس موفقیت درمان‌های بعدی را افزایش دهد.

روش‌های تشخیصی

تشخیص سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) به طور معمول با توجه به علائم بالینی و استفاده از روش‌های تصویربرداری و اندوسکوپی انجام ‌می‌شود.

اولین قدم در تشخیص، انجام سی تی اسکن از شکم و لگن با تزریق ماده حاجب‌ است.

سی تی اسکن ‌می‌تواند تصویر دقیقی از مجاری ادراری و کلیه‌ها ارائه دهد و به پزشک کمک کند تا وجود تومور را شناسایی کند. اگر سی تی اسکن نشان دهنده وجود سرطان احتمالی باشد، پزشک ممکن است از روش یورتروسکوپی برای تایید تشخیص استفاده کند.

یورتروسکوپی یک روش آندوسکوپی است که در آن ارولوژیست از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد شده و از حالب بالا ‌می‌رود تا داخل کلیه و مسیر حالب را مشاهده کند. همچنین، اورولوژیست ‌می‌تواند نمونه ای از بافت حالب را برای بیوپسی بگیرد.

درمان

درمان برای تومور با درجه پایین

درمان تومورهای با درجه پایین (Low-grade UTUC) به طور عمده شامل جراحی و دارودرمانی موضعی است.

جراحی از طریق یورتروسکوپی و لاپاراسکوپی از روش‌های متداول هستند که در آن پزشک با استفاده از لیزر یا الکتروکوتر تومور را از بین ‌می‌برد.

در این روش، ابزارهای جراحی از طریق مجرای ادرار و بدون نیاز به برش‌های بزرگ وارد بدن ‌می‌شوند که این موضوع باعث کاهش دوره نقاهت و عوارض پس از جراحی ‌می‌شود.

برای تومورهای بزرگ‌تر، ممکن است نیاز به جراحی لاپاراسکوپی باشد که در آن با ایجاد چند سوراخ کوچک در جدار شکم، تومور برداشته ‌می‌شود.

در برخی موارد، ممکن است برداشتن کامل کلیه، حالب و قسمتی از مثانه (نفرویورترکتومی) ضروری باشد. این روش جراحی برای تومورهای بزرگ‌تر یا مواردی که تومور به سایر قسمت‌های کلیه یا حالب گسترش یافته است، توصیه ‌می‌شود.

همچنین، در صورتی که تومور تنها بخشی از حالب را درگیر کرده باشد، ‌می‌توان از روش یورترکتومی استفاده کرد که در آن فقط بخش درگیر حالب برداشته شده و قسمت‌های باقیمانده به هم دوخته ‌می‌شوند.

درمان برای تومور با درجه بالا

درمان تومورهای با درجه بالا (High-grade UTUC) معمولاً نیازمند روش‌های ترکیبی است.

یکی از گزینه‌های درمانی، شیمی درمانی پیش از جراحی است. در این روش، چهار دوره شیمی درمانی انجام ‌می‌شود تا حجم تومور کاهش یابد و سپس عمل نفرویورترکتومی انجام ‌می‌شود.

در این جراحی، کلیه و حالب به همراه قسمتی از مثانه برداشته ‌می‌شوند. علاوه بر این، ممکن است برخی از غدد لنفاوی اطراف محل عمل نیز برداشته شوند تا از گسترش سرطان به دیگر قسمت‌های بدن جلوگیری شود.

نتیجه گیری

سرطان حالب و لگنچه کلیه (UTUC) یک بیماری جدی ولی قابل درمان است. شناخت علائم، علل و روش‌های درمان این بیماری ‌می‌تواند به بیماران کمک کند تا در مراحل اولیه بیماری تشخیص داده و درمان شوند.

با توجه به احتمال بالای عود این نوع سرطان، بیماران باید حتی پس از درمان موفقیت آمیز به طور منظم تحت نظارت پزشکی قرار گیرند.

تغییر سبک زندگی، ترک سیگار و انجام معاینات منظم ‌می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند. با پیشرفت‌های جدید در روش‌های تشخیصی و درمانی، امید به بهبود و کاهش عوارض ناشی از این بیماری افزایش یافته است.