افتادگی مثانه یا سیستوسل

در شرایط طبیعی‌، مثانه‌ زنان توسط ماهیچه‌ها و بافت‌های قوی لگن در جای خود نگه داشته می‌شود.

هنگامی که این بافت‌ها ضعیف شوند مثانه می‌تواند به پایین نزول کند و‌ به داخل واژن برجسته شود که به آن افتادگی مثانه یا سیستوسل‌ می‌گویند.

در موارد شدید، مثانه آنقدر پایین‌ می‌آید که‌ در دهانه واژن برجسته شده و قابل رویت است که به آن پرولاپس یا بیرون زدگی‌ می‌گویند.

افتادگی مثانه در زنان مسن شایع تر است.

علائم سیستوسل

شایع‌ترین علامت، احساس برآمدگی در واژن است که‌ می‌تواند قابل رویت یا قابل لمس باشد.

سایر علائم و نشانه‌هایی که ممکن است مربوط به افتادگی مثانه باشد عبارتند از:

• تکرر ادرار یا احساس اضطرار در دفع ادرار
• بی‌اختیاری ادرار
• احساس عدم تخلیه کافی ادرار
• عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری
• درد و سنگینی در واژن، لگن، پایین شکم، کشاله ران یا پایین کمر
• مقاربت دردناک

در برخی موارد، افتادگی ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند.

علل سیستوسل

زایمان‌های سخت و طولانی می‌تواند با فشار روی مثانه باعث افتادگی مثانه شوند.

عوامل دیگری که ‌می‌توانند منجر به افتادگی لگن شوند عبارتند از:

• بلند کردن اجسام سنگین
• سرفه مزمن (یا سایر مشکلات ریوی)
• یبوست و زور زدن مکرر هنگام دفع مدفوع
• چاقی
• یائسگی (زمانی که سطح هورمون استروژن کاهش ‌می‌یابد)

استروژن به تقویت عضلات کف لگن کمک‌ می‌کند.

با کاهش سطح استروژن در یائسگی، این عضلات ضعیف‌تر شده و احتمال افتادگی مثانه افزایش‌ می‌یابد.

• جراحی قبلی لگن: جراحی‌های لگن‌ می‌توانند باعث ضعیف شدن عضلات و بافت‌های حمایتی مثانه شوند.
• افزایش سن: با افزایش سن، عضلات کف لگن به طور طبیعی ضعیف‌تر‌ می‌شوند و خطر افتادگی مثانه را افزایش‌ می‌دهند.

تشخیص افتادگی مثانه

معاینه افتادگی مثانه (سیستوسل) در حالت خوابیده یا ایستاده یا زمان زور زدن صورت‌ می‌گیرد و پزشک متخصص میزان افتادگی مثانه و احتمال بیماری‌های دیگر ناحیه تناسلی را ارزیابی‌ می‌کند.

در بعضی خانم‌ها علاوه بر افتادگی مثانه، افتادگی انتهای روده بزرگ یا رکتوم هم دارند که ممکن است رویت یا لمس گردد که به این حالت اختلال رکتوسل گفته‌ می‌شود.

تست‌های تشخیصی

سیستوسکوپی

در این روش, اندوسکوپ (دوربین نازک و مجهز به نور) تحت بی‌حسی موضعی داخل مثانه شده و جدار مثانه ارزیابی‌ می‌گردد.

تست نوار مثانه یا یورودینامیک

این آزمایش عملکرد مثانه و جریان ادرار را بررسی‌ می‌کند.

اشعه ایکس

گاها مثانه توسط سوند با ماده حاجب پر شده و از عکس‌برداری اشعه ایکس برای ارزیابی جدار مثانه استفاده‌ می‌گردد.

سونوگرافی

سونوگرافی تصویر خوبی از مثانه، حجم مثانه، اختلالات جدار داخلی مثانه و سایر ارگان‌های داخل لگن را به ارولوژیست می‌دهد.

تصویربرداری ام آر آی

علاوه بر بافت مثانه، ناهنجاری‌های عضلات کف لگن و سایر ارگان‌های داخل لگن را به خوبی نمایان می‌کند.

درمان افتادگی مثانه

درمان غیر جراحی

درمان‌های غیرجراحی برای سیستوسل شامل موارد زیر است:

پیگیری و عدم مداخله درمانی

برخی از زنان دچار افتادگی مثانه هستند اما علائم آزاردهنده‌ای ندارند‌،لذا هر 6 ماه پیگیری شده و در صورت بروز علایم درمان می‌گردد.

در صورتی که افتادگی برای بیمار مشکلی ایجاد نکند و جریان ادرار را مسدود نکند نیازی به درمان ندارد.

درمان رفتاری

این روش می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تمرینات کگل(Kegel): این تمرینات با هدف تقویت عضلات کف لگن در اطراف واژن، مثانه و روده طراحی شده‌اند.
• فیزیوتراپی کف لگن: فیزیوتراپی تخصصی برای تقویت عضلات کف لگن
• استفاده از پساری: پساری (رحم بند) واژن وسیله‌ای قابل ارتجاع در اشکال مختلف است که‌ داخل واژن قرار داده می‌شود تا از افتادگی بیشتر رحم جلوگیری نموده و قابل شستشو و تعویض می‌باشد.

درمان دارویی

‌ درمان هورمونی با استروژن: کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی می‌تواند باعث ضعیف شدن عضلات کف لگن شود.

درمان جراحی

در موارد شدیدتر افتادگی مثانه، ممکن است جراحی برای ترمیم و سفت کردن عضلات و بافت‌های حمایتی مثانه در نظر گرفته شود.

هدف از جراحی رفع افتادگی‌، تقویت بافت‌های حمایت کننده مثانه و بهبود علایم است.

جراحی را می‌توان از طریق واژن یا شکم انجام داد.

روشهای جراحی افتادگی مثانه

روش‌های مختلفی برای جراحی وجود دارد، از جمله:

• جراحی باز: در این روش برشی در ناحیه تحتانی شکم یا از طریق واژن صورت گرفته و سیستوسل از این طریق جراحی می‌گردد.
• جراحی کم‌تهاجمی: از ابزار‌های لاپاراسکوپی با ایجاد 3 یا 4 سوراخ زیر شکم و ورود ابزار جراحی جهت انجام جراحی سیستوسل استفاده‌‌ می‌گردد.
• لاپاراسکوپی و با کمک ربات: در این روش، ابزارهای جراحی رباتیک از طریق دیواره شکم وارد بدن می‌شوند.

این ابزارها به بازوهای رباتیک متصل شده و توسط جراح کنترل می‌گردند.

جهت عمل جراحی و ترمیم سیستوسل گاها از گرافت یا بافت‌های طبیعی و مصنوعی استفاده می‌گردد:

• ترمیم با گرافت یا بافت طبیعی که در آن قسمتی از بافت‌های خود فرد از سایر قسمت‌های بدن برای ترمیم سیستوسل برداشته و مورد استفاده قرار می‌گیرند.
• تقویت با مواد سنتتیک جراحی (گرافت بیولوژیکی) در مواردی که بافت خود فرد کافی نباشد، ممکن است از مواد مصنوعی و یا بافت حیوانی برای تقویت ترمیم استفاده شود.

قبل از جراحی، بیمار باید گفتگوی مفصلی با جراح خود داشته باشد.

بیمار باید از خطرات، مزایا و سایر گزینه‌های موجود برای ترمیم سیستوسل با جراحی مطلع شود.

کسب رضایت آگاهانه از بیمار بسیار مهم است و این رضایت تنها پس از پاسخگویی پزشک به تمامی سوالات بیمار امکان پذیر است.

سیر بیماری

اگر افتادگی مثانه درمان نشود، ممکن است به همان شکل باقی بماند یا به مرور زمان تشدید گردد.

موارد شدید افتادگی مثانه می‌تواند منجر به احتباس ادرار گشته و‌ با ایجاد عفونت ادراری و احتباس به کلیه‌ها آسیب رساند.

.