بی اختیاری ادراری استرسی (SUI): علائم، تشخیص و درمان

بی‌اختیاری ادراری استرسی (SUI) یکی از شایع‌ترین مشکلات ادراری است که بسیاری از افراد، به ویژه زنان، را در مراحل مختلف زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مقاله، به بررسی علائم، تشخیص و روش‌‌های درمانی ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی می‌پردازیم و راهکارهایی برای پیشگیری و مدیریت این مشکل ارائه خواهیم داد.

وظیفه مثانه و عملکرد طبیعی آن

وظیفه اصلی مثانه نگهداری و کنترل ادرار است. مثانه از بافت الاستیکی ساخته شده است که با پر شدن کش می‌آید و همچنین دارای الیاف عضلانی است که در زمان نیاز به تخلیه، منقبض می‌شوند. مجرای ادرار، لوله‌ای است که ادرار را از بدن خارج می‌کند و توسط ماهیچه‌‌های اسفنکتر احاطه شده است که با انقباض خود مجرا را سفت و محکم می‌بندند. فاسیا و عضلات کف لگن به نگه داشتن مثانه و مجرای ادرار در جای خود در لگن کمک می‌کنند.

هنگامی که برای دفع ادرار آماده می‌شویم، مغز به ماهیچه مثانه سیگنال انقباض (فشرده شدن) می‌دهد. در همین زمان، ماهیچه‌‌های اسفنکتر مجرای ادرار شل شده و باز می‌شوند. این اعمال باعث می‌شود ادرار از طریق مجرا خارج شود و مثانه خالی شود.

‌بی‌اختیاری ادراری چیست؟

‌بی‌اختیاری ادراری مشکلی است که در آن کنترل دفع ادرار از دست می‌رود. دو نوع اصلی ‌بی‌اختیاری ادراری وجود دارد:

1. ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی (SUI): زمانی که ادرار در حین فعالیت‌‌هایی که فشار روی مثانه افزایش می‌یابد نشت می‌کند. نمونه‌‌هایی از این حالت شامل سرفه، عطسه یا خنده است.
2. مثانه بیش فعال (OAB): زمانی که فرد به صورت ناگهانی احساس اضطرار برای رفتن به سرویس بهداشتی و تخلیه مثانه می‌کند. این حالت بدنبال انقباضات خودبخود و ناگهانی مثانه پیش می‌آید.

تفاوت بین ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی (SUI) و مثانه بیش فعال (OAB)

تفاوت اصلی بین ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی و مثانه بیش فعال در اعضایی است که مشکل دارند. ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی (SUI) یک مشکل مربوط به مجرای ادرار است و به اصطلاح دریچه ی مجرا یا همان اسفنکتر به اندازه ی کافی قدرت نگهداری ادرار را ندارد. در مثانه بیش فعال، ایراد مربوط به مثانه است و قدرت انقباض مثانه بیش از حد نرمال می‌باشد.

تعداد افرادی که به ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی مبتلا هستند ممکن است از تصور ما بیشتر باشند. حدود 1 زن از هر 3 زن در مقطعی از زندگی خود با این مشکل روبرو می‌شود. مردان هم به این نوع ‌بی‌اختیاری مبتلا می‌شوند، اما این عارضه در آنها کمتر شایع است. مردان ممکن است پس از جراحی یا به دلیل آسیب تصادفات دچار اینکونه مشکل شوند. جهت کسب اطلاعات  بیشتر در این زمینه پیشنهاد میکنیم مطلب بی اختیاری ادرار در مردان را مطالعه کنید.

علائم ‌بی‌اختیاری استرسی

‌بی‌اختیاری ادراری استرسی (SUI) یکی از شایع‌ترین انواع ‌بی‌اختیاری ادراری است که عمدتاً در زنان رخ می‌دهد، اما مردان نیز ممکن است به آن دچار شوند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که فشار بر مثانه افزایش یابد و منجر به نشت غیرارادی ادرار شود. علائم اصلی ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی شامل موارد زیر است:

1. نشت ادرار هنگام فعالیت‌‌های فیزیکی: ادرار به طور غیرارادی در هنگام فعالیت‌‌هایی که باعث افزایش فشار درون شکمی می‌شوند، مانند دویدن، پریدن، بلند کردن اشیاء سنگین و حتی خم شدن، نشت می‌کند.
2. نشت ادرار هنگام سرفه، عطسه یا خنده: بسیاری از افراد مبتلا به SUI متوجه می‌شوند که ادرار در هنگام سرفه، عطسه یا خندیدن نشت می‌کند.
3. نشت ادرار هنگام تغییر موقعیت: تغییرات ناگهانی در وضعیت بدنی، مانند بلند شدن از حالت نشسته یا خوابیده، می‌تواند باعث نشت ادرار شود.
4. نشت ادرار هنگام برقراری رابطه جنسی: برخی افراد ممکن است در هنگام برقراری رابطه جنسی دچار نشت ادرار شوند که می‌تواند باعث خجالت و نارضایتی شود.
5. احساس ناراحتی و خجالت: نشت غیرارادی ادرار ممکن است باعث خجالت و نگرانی از حضور در جمع شود. این موضوع می‌تواند تأثیر منفی بر زندگی اجتماعی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد.
6. تغییرات در فعالیت‌‌های روزانه: افرادی که با SUI مواجه هستند، ممکن است فعالیت‌‌های روزمره خود را محدود کنند تا از نشت ادرار جلوگیری کنند. این امر ممکن است شامل اجتناب از ورزش، محدود کردن مصرف مایعات و حتی اجتناب از فعالیت‌‌های اجتماعی باشد.

در مجموع، علائم ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی می‌تواند زندگی روزمره فرد را به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد، اما خوشبختانه با تشخیص صحیح و درمان مناسب، مدیریت و بهبود این وضعیت امکان پذیر است.

روش‌‌های تشخیصی

تشخیص ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی شامل ارزیابی شرح حال و سوابق پزشکی فرد، معاینات فیزیکی و آزمایشات مختلف می‌باشد:

• شرح حال و سوابق پزشکی: شدت، زمان شروع علائم عوامل تاثیر گذار بر شدت بیماری و سابقه بیماری‌‌های قبلی و میزان تأثیر آنها بر زندگی فرد بررسی می‌شود.
• معاینه فیزیکی: برای زنان شامل بررسی شکم، اندام‌‌های داخل لگن، واژن و راست روده و برای مردان شامل بررسی شکم، پروستات و راست روده است. همچنین قدرت عضلات کف لگن و اسفنکتر مثانه نیز بررسی می‌شود.

آزمایشات

آزمایشات مختلفی برای تأیید تشخیص ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی و رد سایر دلایل نشت ادرار تجویز می‌شود، از جمله:

• آزمایش ادرار (Urinalysis): نمونه ادرار برای بررسی عفونت ادراری یا وجود خون در ادرار آزمایش می‌شود.
• سونوگرافی مثانه (Bladder scan): برای نشان دادن ساختار و بیماری‌‌های مثانه و بررسی میزان باقی ماندن ادرار پس از دفع.
• سیستوسکوپی (Cystoscopy): استفاده از یک آندوسکوپ برای مشاهده داخل مثانه به منظور رد مشکلات جدی‌تر مجاری ادراری.
• آزمایشات یورودینامیک (Urodynamic tests): نشان دهنده عملکرد مثانه، اسفنکترها و مجرای ادرار و کمک به یافتن علت نشت ادرار.

روش‌‌های درمانی

روش‌‌های درمانی برای ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی شامل تغییرات سبک زندگی، تمرینات کف لگن، استفاده از پدهای جاذب، درمان‌‌های دارویی و جراحی می‌باشد:

تغییرات سبک زندگی

• کاهش وزن و ترک سیگار: کاهش وزن و ترک سیگار ممکن است نشت ادرار را کاهش دهند.
• تمرینات مثانه: استفاده از برنامه زمانبندی شده برای رفتن به دستشویی ممکن است مفید باشد.

تمرینات کف لگن

• تمرینات کگل: این تمرینات می‌تواند اسفنکتر مجرای ادرار و عضلات کف لگن را تقویت کند و برای هر دو جنس زن و مرد کاربرد دارد.

پدهای جاذب

• استفاده از پدهای جاذب یا پوشک بزرگسالان: به عنوان یک راه حل سریع یا بلندمدت می‌تواند کمک کننده باشد. محصولات جاذب در اشکال و اندازه‌‌های مختلف قابل تهیه می‌باشند.

درمان‌‌های دارویی

• داروها: در صورت عدم کارایی تغییرات سبک زندگی، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. داروهای مربوط به مثانه بیش فعال می‌توانند به کاهش نشت ادرار کمک کنند، اما برای ‌بی‌اختیاری استرسی داروی تأیید شده‌ای وجود ندارد.

درمان‌‌های جراحی

1. اسلینگ زنانه
   • اسلینگ میدیورترال: در این روش، نوار توری نرم و دائمی (مش) برای محکم‌تر کردن مجرای ادرار در حین فعالیت شدید زیر قسمت میانی مجرای ادرار قرار داده می‌شود.
   • اسلینگ پوبوواژینال: نوعی حلقه نگهدارنده گردن مثانه است و بافتی که برای ساخت اسلینگ استفاده می‌شود از دیواره شکم (فاسیا) بیمار یا از بافت اهدایی (گاو یا جسد) به دست می‌آید.
   • اسلینگ TVT: مش در اطراف استخوان شرمگاهی قرار می‌گیرد و به کشاله‌‌های ران فیکس می‌شود.
2. اسلینگ مردانه
   • در این روش، نوار توری نرم (مش) از طریق برشی بین کیسه بیضه و مقعد زیر مجرای ادرار قرار می‌گیرد.
   • . این نوار با فشار دادن مجرای ادرار رو به بالا ، از مجرای ادرار و اسفنکتر حمایت کرده و مانع نشت ادرار می‌گردد.
3. تعلیق گردن مثانه) کلپوساسپنشن (به روش Burch
   • این روش با بخیه‌‌های دائمی، گردن مثانه را به سمت استخوان لگن خاصره بالا می‌کشد.
   • در این جراحی بزرگ برای رسیدن به نواحی عمیق‌تر لگن، برشی روی دیواره شکم (عضلات و پوست) ایجاد می‌شود
   • به دلیل برش روی شکم، زمان بهبودی از این جراحی نسبت به اسلینگ مجرای ادرار که کمتر تهاجمی است، طولانی‌تر است
   • این عمل را می‌توان به صورت لاپاراسکوپی انجام داد که باعث کاهش زمان بهبودی پس از جراحی می‌شود
4. تزریق مواد حجم دهنده به مجرای ادرار
   • این گزینه برای درمان ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی زنانه با حجیم کردن پوشش داخلی مجرای ادرار و کوچکتر کردن دهانه مجرای ادرار استفاده می‌شود
   • مواد حجم دهنده مدرن مواد دائمی هستند که در بافت‌‌های اطراف مجرای ادرار و عضله اسفنکتر تا گردن مثانه تزریق می‌شوند و به بسته شدن طبیعی مجرای ادرار برای جلوگیری از نشت ادرار کمک می‌کند
   • این روش در حال حاضر برای مردان کاربردی نیست
5. اسفنکتر ادراری مصنوعی (AUS)

روش معمول برای درمان ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی مردانه، کاشت یک وسیله به نام اسفنکتر ادراری مصنوعی (AUS) در اطراف مجرای ادرار است. در برخی موارد، زنان نیز ممکن است به این روش مراجعه کنند، اما به دلیل وجود گزینه‌‌های جراحی دیگر برای زنان ,به ندرت از این روش استفاده می‌شود

اسفنکتر ادراری مصنوعی (AUS) دارای سه قسمت است:

1. یک اسفنکتر ادراری مصنوعی که حاوی یک کاف مایع است و اطراف مجرای ادرار قرار می‌گیرد.
2. یک بالون پر از مایع که به کاف متصل می‌شود و فشار داخل کاف را تنظیم می‌کند. که در قسمت پایین شکم قرار می‌گیرد.
3. یک پمپ که در کیسه بیضه برای مردان (لابیا بزرگ برای زنان) قرار دارد، برای باز و بسته کردن کاف استفاده می‌شود. این پمپ به راحتی توسط بیمار قابل کنترل است.

در وضعیت استراحت، کاف اسفنکتر ادراری مصنوعی (AUS) بسته است تا از نشت ادرار جلوگیری کند. زمانی که فرد تصمیم به تخلیه مثانه می‌گیرد، پمپ را فعال می‌کند تا مایع را از کاف خارج کند. این اقدام باعث می‌شود که کاف باز شود و ادرار از طریق مجرای ادرار خارج شده و مثانه خالی شود. این روش می‌تواند ‌بی‌اختیاری ادراری را در حدود 70 تا 80 درصد از مردان به طور کامل درمان کند یا به طور قابل توجهی به کنترل ادرار کمک کند. در صورت وجود تاریخچه رادیوتراپی، بافت اسکاری و چسبندگی در اطراف مجرای ادرار یا دیگر مشکلات جدی مثانه، این روش ممکن است برای برخی بیماران مناسب نباشد.

محصولات و وسایل کمکی

برای برخی از افراد، استفاده از محصولات و وسایل ‌بی‌اختیاری کمک کننده اند. برخی از این محصولات و وسایل عبارتند از:

• کاندوم ادراری برای مردان
• محصولات جاذب (پدها، پوشک بزرگسالان، تامپون)
• پساری برای زنان
• گیره‌‌ها (کلامپ) آلت تناسلی برای مردان
• توالت‌‌های فرنگی قابل حمل

بعد از جراحی

یکی از بهترین راه‌‌ها برای پیشگیری از بروز مجدد ‌بی‌اختیاری ادراری استرسی انجام تمرینات کگل است. همچنین کنترل افزایش وزن و اجتناب از فعالیت‌‌هایی که ممکن است شکم و لگن را تحت فشار قرار دهند، مفید است.

نتیجه گیری

‌بی‌اختیاری ادراری استرسی مشکلی شایع اما قابل درمان است. تشخیص صحیح و روش‌‌های درمانی مناسب می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا کمک کنند. تمرینات کف لگن، تغییرات سبک زندگی و در صورت لزوم درمان‌‌های پزشکی و جراحی می‌توانند مؤثر باشند. توجه به بهداشت و سلامت مثانه و مشاوره با پزشک متخصص از نکات کلیدی در مدیریت این مشکل است.