فهرست عناوین این مقاله
سرطان بیضه سرطان نسبتاً نادری است، اما آگاهی از علائم و نشانه‌های آن اهمیت دارد.
در این مقاله سعی شده است اطلاعات اساسی در مورد سرطان بیضه، از جمله تکنیک‌های خودآزمایی، علائم احتمالی و اقدامات بعدی در صورت مشکوک بودن به وجود این بیماری شرح داده شود.
سرطان بیضه به اندازه سایر سرطان‌ها شایع نیست و عمدتاً مردان جوان بین 15 تا 35 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
تشخیص زودهنگام وجود سرطان برای درمان موفقیت آمیز بسیار مهم است.
وظایف دستگاه تناسلی مردانه
دستگاه تناسلی مردانه شامل قسمت‌های داخلی و خارجی است.
آلت تناسلی، کیسه‌های منی، بیضه و پروستات اندام‌های اصلی تولید مثل هستند.
وظایف کلی سیستم تناسلی مردانه :
- تولید و ترشح هورمون‌های جنسی مردانه برای رشد ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و موهای بدن
- ساخت و انتقال اسپرم و مایع منی به منظور تولید مثل
- انتقال اسپرم به دستگاه تناسلی زن
بیضه‌ها دو غده تخم‌مرغی شکل کوچک هستند که در کیسه‌ای در زیر آلت تناسلی به نام کیسه بیضه نگهداری می‌شوند.
اسپرم در این محل تشکیل شده و بالغ می‌شود؛ پس از بلوغ، از طریق مجاری و از بیضه خارج شده و به داخل شکم رفته و نهایتا از آلت تناسلی خارج می‌گردد.
بیضه‌ها در تولید هورمون‌های مردانه مثل تستوسترون هم نقش دارند.
تستوسترون میل جنسی مردان را کنترل می‌کند و در رشد ماهیچه‌ها، استخوان‌ها و موهای بدن نیز مؤثر است.
بیضه‌های سالم سفت و کمی اسفنجی هستند.
بافت بیضه باید در تمام قسمت‌ها قوام یکسان داشته باشد.
اندازه هر دو بیضه باید مشابه باشد هرچند بعضی اوقات یکی از دیگری بزرگتر است.
سرطان بیضه
سرطان بیضه نادر است و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بیضه بیش از حد استاندارد رشد کرده و تومور ایجاد می‌کنند.
بیش از 90 درصد سرطان‌های بیضه در سلول‌های زایا که وظیفه تولید اسپرم را برعهده دارند، شروع می‌شود.
سرطان سلول زایا دو نوع است:
- سمینوما که به آرامی رشد می‌کند و به خوبی به شیمی‌درمانی وپرتو درمانی جواب می‌دهد.
- غیر سمینوما که سریع‌‌تر رشد می‌کند و پاسخ خوبی به درمان نمی‌دهد.
کوریوکارسینوما ,کارسینوم جنینی، تراتوم و تومور کیسه زرده چند مورد از انواع سرطان غیرسمینوم هستند.
البته سرطان‌های بیضه نادری نیز وجود دارند که در سلول‌های زایا تشکیل نمی‌شوند, مانند :
- تومورهای سلول لیدیگ از سلول‌های لیدیگ تولیدکننده تستوسترون تشکیل می‌شوند.
سلول‌های سرتولی که از رشد طبیعی اسپرم حمایت می‌کنند و تومورهای سلول سرتولی هم از این بافت‌ها به وجود می‌آیند.
تومورهای بیضه می‌توانند از بیش از یک نوع سلول ایجاد می‌شوند. نوع سرطان، علایم و عوامل دیگر در روند درمان موثر هستند.
علایم
علایم سرطان بیضه، به خصوص در اوایل بیماری، ممکن است خیلی قابل توجه نباشد. علایم این بیماری عبارتند از:- توده بدون درد در بیضه(شایع‌‌ترین علامت)
- تورم بیضه، با یا بدون درد
- احساس سنگینی بیضه‌ها
- درد مبهم بیضه، کیسه بیضه یا کشاله ران
- تورم پستان‌ها یا حساسیت پستان‌ها به لمس
عموما اکثر مردان اگر توده ای را در بیضه ی خود لمس کنند، اقدام به بررسی و درمان نمی‌کنند و منتظر می‌مانند تا خود به خود رفع شود.
- تورم مجاری پشت بیضه (اپیدیدیمیت): تورم اپیدیدیم؛ اغلب با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
- پیچ خوردگی بیضه یا پیچش بیضه‌ها که با جراحی درمان می‌شود.
- هرنی اینگوئینال: وقتی قسمتی از روده به داخل کیسه بیضه بیرون زدگی پیدا می‌کند.
- هیدروسل: تجمع مایع در کیسه بیضه که خطری ندارد و در صورت آزار بیمار می‌تواند با جراحی درمان شود.
- سابقه خانوادگی: ابتلای پدر یا برادر به سرطان بیضه
- نهان بیضگی: اگر قبل از تولد بیضه‌ها به داخل کیسه بیضه نزول نکنند پدیده ای به نام کریپتورکیدیسم یا نهان بیضگی اتفاق می‌افتد.
- GCNIS: سرطان‌های مخفی.سلول‌های زایا بیضه (GCNIS) معمولاً در طول آزمایش ناباروری تشخیص داده می‌شوند.
تشخیص
سرطان بیضه یکی از قابل درمان‌‌ترین سرطان‌ها است. اگر سرطان بیضه به موقع و در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود درمان آن تقریبا قطعی است. از همین جهت مهم است که با احساس توده و وجود دیگر علائم مانند درد , ناراحتی ,تورم و… در بیضه‌ها جهت بررسی دقیق‌‌تر به اورولوژیست مراجعه شود.معاینه‌ی فردی بیضه‌ها
بهترین زمان برای انجام معاینه‌ی ماهانه بیضه بعد از حمام یا دوش آب گرم در حالت ایستاده است، چون کیسه بیضه در این حالت شل‌‌تر است و باید اقدامات زیر انجام شود :
- هردو بیضه باید لمس شوند و سفتی بیضه باید در تمام نقاط یکسان باشد طبیعی است که یک بیضه کمی بزرگتر باشد.
- اپیدیدیم و مجرای دفران ساختارهای لوله مانندی هستند که در بالا و پشت بیضه, اسپرم را جمع آوری و حمل می‌کنند. این لوله‌ها در لمس مانند طناب حس می‌شوند و با معاینه مرتب آنها می‌توان از تغییرات احتمالی زودتر خبردار شد.
- توده‌ها یا برآمدگی‌ها طبیعی نیستند (حتی اگر دردی ایجاد نکنند)
- درد طبیعی نیست.در صورت وجود درد بررسی بیشتر نیاز است.
- افراد باید حداقل ماهی یک بار معاینات فردی را انجام دهند و در صورت وجود تغییرات به اورولوژیست مراجعه کنند.
معاینات پزشک
ارولوژیست پس از بررسی سلامت عمومی به معاینه بیضه، شکم، غدد لنفاوی و سایر قسمت‌ها می‌پردازد. سابقه نهان بیضگی در بررسی سرطان اهمیت دارد.سونوگرافی بیضه
از این تست تصویربرداری برای دیدن داخل کیسه بیضه و بررسی یک توده مشکوک استفاده می‌شود.سی تی اسکن
در صورت نیاز به بررسی داخل قفسه سینه یا شکم- جهت انتشار سرطان به غدد لنفاوی, ریه و کبد- شاید سی تی اسکن یا رادیوگرافی هم لازم باشد.ام آر آی
در مواردی که نیاز به بررسی مغر و نخاع باشد ممکن است ام آر آی(MRI) نیز درخواست شود.آزمایش خون
بعضی سرطان‌های بیضه, پروتئین‌ها و یا هورمون‌های تولید می‌کنند که طی آزمایش خون قابل ارزیابی هستند تومور مارکرهای آلفا فتو پروتئین (AFP), اچ سی جی (HCG) و ال دی اچ (LDH) ممکن است افزایش یافته باشند. آزمایش خون برای بررسی نشانگرهای تومور گرفته می‌شود یعنی پروتئین‌ها و هورمون‌هایی که در بعضی سرطان‌های بیضه ساخته می‌شوند.تومور مارکرها HCG، AFP و LDH در بعضی سرطان‌ها افزایش پیدا می‌کنند ولی بسیاری از سرطان‌های بیضه تومورمارکر تولید نمی‌کنند؛
تومور مارکرهای خون
نشانگرهای تومور (AFP، HCG و LDH) باید قبل از هرگونه درمانی، مثل جراحی، اندازه گیری شوند. پس از درمان یا جراحی سطح تومورمارکرها جهت بررسی میزان پاسخگویی به درمان بررسی می‌شوند.- بعضی از داروها و ماری جوانا سطح مثبت کاذب HCG دارند
- سمینوم‌های خالص می‌توانند سطح HCG را بالا ببرند ولی هرگز سطح AFP را افزایش نمی‌دهند.
- تومورهای غیر سمینوما اغلب سطح AFP، HCG یا هر دو را افزایش می‌دهند.
- تست‌های ادراری بارداری سطح HCG ادرار را اندازه می‌گیرند اما تست‌های قابل اعتمادی برای سرطان بیضه نیستند.
مراحل سرطان بیضه
پس از تشخیص سرطان باید نوع و میزان پیشرفت آن نیز مشخص شود. این فرآیند به اورولوژیست برای انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند.در سرطان‌های بیضه از نمونه گیری یا بیوپسی استفاده نمی‌شود چرا که می‌تواند باعث انتشار سرطان در حین نمونه گیری شود.
در این سرطان ابتدا با جراحی بافت بیضه را برمی‌دارند و بعد از آن، جهت وجود سرطان بافت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مراحل سرطان بیضه عبارتند از:
مرحله صفر
به این مرحله “نئوپلازی سلول زایا در محل (GCNIS)” می‌گویند؛
هنوز سرطانی درکار نیست ولی هشدار احتمال وجود سرطان را می‌دهد.
GCNIS ممکن است در لوله‌های منی یافت شود ولی جای دیگری موجود نیست.
مرحله اول (IA, IB, IS)
سرطان فقط در بیضه است و به غدد لنفاوی مجاور یا هیچ جای دیگری سرایت نکرده است.
مرحله دوم (IIA، IIB، IIC)
سرطان به یک یا چند غدۀ لنفاوی در شکم پیشرفت کرده که اغلب غدد لنفاوی اولین محل گسترش سرطان بیضه است، اما هنوز قسمت‌های دیگر بدن درگیر نشده اند.
مرحله سوم (IIIA, IIIB, IIIC)
سرطان از غدد لنفاوی شکم فراتر رفته است و شاید دور از بیضه‌ها مانند غدد لنفاوی دورتر یا حتی در ریه‌ها هم دیده شود.
درمان
اغلب یک تیم پزشکی متشکل از اورولوژیست و انکولوژیست با هم همکاری می‌کنند تا بهترین برنامه درمانی را بر اساس تشخیص دقیق و وضعیت سلامت بیمار پیدا کنند.
بیماران باید در مورد باروری با اورولوژیست خود مشورت کنند چرا که ناباروری و تغییر هورمون‌های مردانه در بعضی درمان‌های خاص سرطان شایع است.
نظارت فعال
نظارت فعال شامل معاینه فیزیکی، آزمایش تومورمارکرها و تصویربرداری است.
آزمایشات تصویربرداری با سونوگرافی از کیسه بیضه شروع می‌شود و شاید سی تی اسکن یا گرافی سینه (CXR) انجام شود.
سطح تستوسترون خون یکی از شاخص‌های مورد توجه است.
در تمام مراحل باید مراقبت‌های زیر انجام شود :
سمینومای مرحله اول
نظارت یکی از گزینه‌های مرحله اول سمینوم بعد از جراحی است که باید معاینه فیزیکی، تصویربرداری و آزمایشات تومورمارکر انجام شود.
معمولاً برای دو سال اول هر شش ماه و در سال‌های سوم تا پنجم هر شش تا 12 ماه یکبار آزمایش انجام می‌شود.
در سرطان‌های مرحله I که با شیمی‌درمانی یا پرتو درمانی کمکی درمان می‌شوند، نظارت و پیگیری درمان کمتری انجام می‌شود.
مرحله اول تومورهای سلول زایای غیر سمینوما (NSGCT):
در این مورد نظارت شامل معاینه فیزیکی، تصویربرداری و آزمایش تومورمارکرها است.
در سال اول هر دو ماه یک بار، سال دوم هر سه ماه، سال سوم هر چهار تا شش ماه و سال چهار و پنجم سالی یک بار باید آزمایش انجام شود.
نظارت استاندارد بر اساس نوع سلول
این نوع نظارت به دو دسته تقسیم می‌شود:
سمینوما
نظارت فعال اغلب بعد از برداشتن بیضه برای سمینوم‌های مرحله پایین انجام می‌شود.
در مراحل بعدی، این سرطان با جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی قابل درمان است.
غیر سمینوما
بعد از برداشتن بیضه و تایید تشخیص سرطان غیر سمینومایی با مرحله پایین نظارت‌های بعدی انجام می‌گیرد.
درمان این نوع سرطان شامل مراقبت بعد از برداشتن بیضه برای مراحل پایین است.
در مراحل بالاتر باید شیمی‌درمانی یا جراحی حذف غدد لنفاوی داخل شکم انجام شود. درمان مورداستفاده به تشخیص دقیق و پیشرفت بیماری بستگی دارد.
اگر سرطان پیشرفت کند یا سطح هورمون‌ها بیشتر شود، باید گزینه‌های درمانی دیگر هم بررسی شوند.
عمل جراحی
جراحی درمان اصلی سرطان بیضه است.
بر اساس تشخیص روش‌های درمانی دیگری هم وجود دارد.
قبل از جراحی باید احتمال ناباروری در نظر گرفته شود و در صورت امکان اقدامات لازم جهت باروری‌های آینده مانند ذخیره اسپرم در بانک انجام شود.
برداشتن بیضه (ارکیدکتومی)
برداشتن بیضه برای تشخیص و درمان سرطان در مراحل اولیه یا مراحل بعدی است.
در این جراحی کل بیضه و توده مشکوک و طناب اسپرماتیک از طریق یک برش کوچک در کشاله ران برداشته می‌شود.
پاتولوژیست بعد از جراحی نوع سلول سرطانی را تعیین می‌کند و برای اطمینان از عود نکردن سرطان نظارت معمول انجام می‌شود.
اگر یک بیضه برداشته شود و بیضه دیگر سالم باشد، سطح تستوسترون تغییر چندانی نمی‌کند.
پروتز بیضه در صورتی که حفظ ظاهر بیضه برای بیمار مهم باشد می‌تواند کاربردی باشد.
جراحی حفظ بیضه
گاهی اوقات جراحی حفظ بیضه (TSS) به بعضی مردان توصیه می‌شود. اگر توده کوچک باشد و تومور مارکرها منفی باشند می‌توان فقط بافت تومور را از بیضه حذف کرد. جراحی حفظ بیضه برای مردانی که به جای سرطان، تومورهای خوش‌خیم دارند، بهترین درمان است. اگر تومور سرطانی بوده و بیضه دیگر بیمار سالم باشد این روش توصیه نمی‌شود. نظارت‌های پس از جراحی برای بررسی سرطان ضروری است.برداشتن غدد لنفاوی خلفی صفاقی
تشریح غدد لنفاوی خلفی صفاقی (RPLND) یک جراحی پیچیده است که در بعضی از مردان انجام می‌شود. این روش عوارض جانبی کمی دارد و یک روش درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان در مرحله اول با شدت بالا است. معمولاً در مبتلایان به تومورهای سلول زایای غیر سمینوماتویی که احتمال عود دارند انجام می‌شود. این روش نیازمند یک جراح ماهر است که بتواند گره‌های لنفاوی پشت شکم را برای کنترل عوارض جانبی بردارد. می‌توان از این روش به جای شیمی‌درمانی برای تومورهای غیر سمینومای مرحله IIA یا IIB استفاده کرد. بعد از جراحی RPLND، شیمی‌درمانی یا نظارت بر اساس محل سرطان، نوع و احتمال عود انجام می‌شود.پرتودرمانی
اگر سرطان بیضه به بقیه قسمت‌های بدن رسیده باشد باید پرتودرمانی کرد. پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی بیضه یا غدد لنفاوی مجاور استفاده می‌شود. از آن جایی که بعضی سرطان‌های غیر سمینومایی به پرتو درمانی مقاوم هستند این روش فقط در نوع سمینوما کاربرد دارد.شیمی درمانی
در مواردی که سرطان به خارج از کیسه بیضه انتشار یافته باشد و یا بعد از جراحی همچنان نشانگرهای تومور بالا باشند شیمی‌درمانی انجام می‌شود. با تصویر برداری و بررسی تومور مارکرها می‌توان اثر بخشی شیمی‌درمانی را بررسی کرد. با توجه به اینکه دارو‌های شیمی‌درمانی از طریق جریان خون در بدن پخش می‌شوند عوارض جانبی نیز خواهند داشت. دارو‌های شیمی‌درمانی باعث از بین رفتن سرطان منتشر به غدد لنفاوی می‌شود و همچنین برای کنترل عود مجدد سرطان بعد از جراحی کمک کننده هستند. شیمی‌درمانی در سه یا چهار دوره‌ی سه هفته‌ای انجام می‌شود و ممکن است بسته به نوع سرطان انواع مختلف دارو‌های شیمی‌درمانی استفاده شوند. علاوه بر جراحی اولیه بسته به نوع سرطان و آزمایشات بعدی ممکن است روش‌های درمانی متفاوت باشند و گاهی تومورها بعد از شیمی‌درمانی جراحی می‌شوند.حتی اگر سرطان در مراحل اولیه درمان شده باشد آزمایشات پیگیری درمان باید مرتبا انجام شوند و در صورت عود مجدد درمان از سر گرفته شود.
درمان سرطان در کودکان
تومور بیضه به ندرت در کودکان دیده می‌شود و در صورت تشخیص به موقع، درمان اغلب موفقیت آمیز است. هرچه تومور پیشرفت کند، درمان سخت‌‌تر می‌شود. مشابه بزرگسالان، سرطان اغلب به صورت یک توده بدون درد شروع می‌شود. شایع‌‌ترین نوع سرطان بیضه در کودکان تومور کیسه زرده و تراتوم است. انواع سلول‌های سرطانی که در کودکان یافت می‌شوند عبارتند از:- تومورهای کیسه زرده
- تراتوم
- تومورهای استرومایی غدد جنسی
- گنادوبلاستوم و دیس ژرمینوما
- گنادوبلاستوما
روش‌های درمان کودکان
رایج‌‌ترین روش‌های درمانی برای کودکان مبتلا به تومورهای بیضه عبارتند از:جراحی بررسی اینگوئینال
در این روش جراحی با ایجاد برشی در بالای استخوان شرمگاهی بیضه به بیرون از کیسه بیضه هدایت می‌شود. سپس جراح غده را بررسی می‌کند تا در مورد مراحل بعدی درمان تصمیم بگیرد. این روش در تمام کودکان مبتلا به تومور بیضه توصیه می‌شود و یک درمان بدون بستری است.جراحی حفظ بیضه (TSS)
در موارد خوش‌خیم جراح بر اساس ظاهر تومور و بررسی نشانگرهای تومور در مورد جراحی حفظ بیضه تصمیم می‌گیرد. در این حالت فقط نمونه از بافت تومور برداشته می‌شود(بیوپسی) تا مورد بررسی قرار بگیرد.اورکیدکتومی کامل
در صورتی که نتایج بیوپسی نشان دهندۀ سرطان باشد، باید بیضه با جراحی برداشته شود. در بیماران با تومورهای بزرگ، نشانگرهای تومور بالا یا کسانی که تومورهایشان بعد از بلوغ مشخص می‌شود، این روش انجام می‌شود. اگر سرطان وخیم‌‌تر باشد، درمان بیشتری لازم است و باید به RPLND، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی نیز فکر کرد.کودکان پس از درمان
کودکان پس از درمان باید حداقل به مدت دو سال مرتبا مورد بررسی قرار گیرند تا اطمینان از عدم عود بیماری حاصل شود. در این مدت با انجام معاینات فیزیکی، آزمایش تومورمارکرها و تصویربرداری قفسه سینه پزشک می‌تواند از سلامت کودک اطمنیان حاصل کند. در اکثر موارد کیسه بیضه بریده نمی‌شود و در صورت برداشت یکی از بیضه‌ها بیضه دیگر به رشد خود ادامه خواهد داد.در مواردی که بیضه کودکان برداشته می‌شود , تغییر ظاهری چندانی حاصل نمی‌شود و در صورت نیاز می‌توان برای حفظ ظاهر کیسه بیضه از پروتز بیضه استفاده کرد.
